Η πολιτική και η θρησκεία δεν συναντώνται, πριν απ’ όλα, στις σχέσεις κράτους και εκκλησίας, πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας, πολιτικών ιδεολογιών και θρησκευτικών δογμάτων. Η πολιτική και η θρησκεία συναντώνται στις βαθύτερες σχέσεις  του νοήματος και των νοημάτων, μέσω των οποίων συντίθενται οι βιωματικές-πρακτικές αντιλήψεις σχετικά με τον άνθρωπο και τον κόσμο, τον προορισμό του ανθρώπου και των κοινωνιών του, όπως και σχετικά με τις μορφές βαθύτερης προσωπικής, κοινωνικής και οικουμενικής δικαίωσης και καταξίωσης του ανθρώπου. Τα πολιτικά και θρησκευτικά, δηλαδή, νοήματα της ζωής και του θανάτου, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, αποτελούν το βαθύτερο πρακτικό περιεχόμενο όλων των προαναφερθέντων  σχέσεων.

 

Τα αντικείμενα των διαλέξεων:

13 Οκτωβρίου
Ο θεός ως συσσώρευση νοήματος: πολιτική και θρησκευτική συνείδηση.

Τα σχήματα αντίληψης σκέψης και πράξης, που αποτυπώνουν σε κάθε κοινωνία “αυτό που ορίζεται ως θεός”, αποτελούν το βαθύτερο νοηματικό περιεχόμενο της κάθε θρησκείας. Ο θεός, η οποιαδήποτε κεντρική αντίληψη και το αντίστοιχο βίωμα θεός,  είναι σχέσεις νοήματος και την ίδια στιγμή συσσώρευση νοήματος. Πώς συμβαίνει αυτό και πώς καθορίζεται η κάθε θρησκεία, μέσα και μέσω της κεντρικής τελικά “εικόνας”, που αποτελεί ο κάθε θεός στην θρησκεία που συγκροτείται σε σχέση με αυτόν. Θα μπορούσα μάλιστα να πω ότι, το γνωσιακό και νοηματικό, το πολιτικό και οικονομικό περιεχόμενο των αντιλήψεων, μέσω των οποίων συγκροτείται η κάθε θρησκεία, συνοψίζεται στην “εικόνα” των “θεϊκών δυνάμεων”, των θεών ή του θεού, που θεσμοθετεί.

Ως συνέχεια στις αναλύσεις αυτές σχετικά με τις αντιλήψεις “θεός” και το νόημά τους, θα επιχειρηθεί μία πρώτη προσέγγιση των τρόπων σύνθεσης των μορφών συνείδησης, που είναι δυνατόν αποκτήσουν οι άνθρωποι. Τι είναι, δηλαδή, συνείδηση; Ταυτόχρονα θα παρουσιαστεί η βασική συζήτηση σχετικά με το τι είναι “πίστη”, τι είναι “θρησκευτικό συναίσθημα” και τι “θρησκευτικότητα”. Το νοηματικό και το γνωσιακό περιεχόμενο των μορφών πολιτικής και θρησκευτικής συνείδησης που συγκροτούνται ιστορικά, και ο τρόπος που συνδέονται με το εγώ και την επιστήμη, θα αποτελέσουν το τελικό κεντρικό ερώτημα της εισήγησης. “Η αμφισβήτηση του θεού αποτελεί το σημείο εκκίνησης και το βαθύτερο γνωσιακό και νοηματικό περιεχόμενο της θρησκευτικής συνείδησης, με τον ίδιο τρόπο που η αμφισβήτηση της πολιτικής εξουσίας αποτελεί το βαθύτερο περιεχόμενο της πολιτικής συνείδησης.” Αμφισβητώ σημαίνει αμφί- βαίνω.

 

20 Οκτωβρίου
Πολιτική και θρησκεία: η εκκοσμίκευση και η απομάγευση της κοινωνίας.

Έχει γίνει αποδεκτό ότι ένα από τα κεντρικά ζητήματα στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία είναι ο χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας. Η ανάλυση και η κατανόηση του ζητήματος, όμως, απαιτεί την μελέτη ενός άλλου κεντρικού ζητήματος, που προηγείται τόσο ιστορικά όσο και ως προς την θεσμική οργάνωση της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας, αλλά και κάθε άλλης κοινωνίας. Πρόκειται για τις σχέσεις πολιτικής και θρησκείας.

Είναι αδύνατο να προχωρήσει σε βάθος η χειραφέτηση του Κράτους από την Εκκλησία και το αντίστροφο, εάν δεν προηγηθεί, έως έναν κάποιο βαθμό, κάποιος διαχωρισμός της πολιτικής από την θρησκεία. Η πρώτη αυτή εισήγηση επομένως θα επικεντρωθεί σε μία προσέγγιση της πολιτικής και της θρησκείας, όπως και των πιθανών μεταξύ τους σχέσεων. Η προσέγγιση αυτή θα πραγματοποιηθεί συγκριτικά με τις ιστορικές διαδικασίες που έλαβαν χώρα στην Κεντρική Ευρώπη και ονομάστηκαν επιστημονικά: “απομυθοποίηση”, “απομάγευση” ή “εκκοσμίκευση”, και οι οποίες είχαν ως κατάληξη τον χωρισμό της πολιτικής από την θρησκεία, πριν προκύψει ο χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας. Η διαδικασία χωρισμού Πολιτικής και Θρησκείας έχει αναπτυχθεί, και συνεχίζει να αναπαράγεται αλλά και να μεταμορφώνεται, ιστορικά στα εξής πεδία:

• Των σχημάτων αντίληψης σκέψης και πράξης που ορίζουν τον χρόνο.
• Των πολιτικών και θρησκευτικών κοσμοθεωριών: θρησκευτικές και πολιτικές ιδεολογίες
• Των αντιλήψεων σχετικά με την ιστορία και την ελευθερία
• Των αντιλήψεων του “τι είναι άνθρωπος” και “τι πιστός”
• Των σχημάτων αντίληψης και πράξης σχετικά με τις μορφές πολιτικής και θρησκευτικής δικαιοσύνης
• Των μορφών πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας
• Των θεσμών του Κράτους και της Εκκλησίας

 

3 Νοεμβρίου
Πολιτική και θρησκεία στην ιστορία των Ελλήνων: οι έξι διαδοχικοί εντελώς διαφορετικοί ελληνικοί πολιτισμοί.

Κατά την εισήγηση αυτή θα παρουσιαστεί  η ελληνική πορεία μέσα στην Νεωτερικότητα. Θα τεθεί το ερώτημα της απουσίας των ιστορικών ρευμάτων της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού, του Διαφωτισμού και του Εξορθολογισμού στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Όπως και η προτεραιότητα των αντιλήψεων σχετικά με το τι είναι Έλληνας έναντι των αντιλήψεων του ανθρώπου και του πολίτη, του πιστού και του ατόμου. Θα τεθεί το ερώτημα του μη διαχωρισμού του Έλληνα ως κεντρικής αντίληψης από την αντίληψη του πιστού και του ορθόδοξου.

Παράλληλα θα τεθούν τα ερωτήματα της ιστορικής συνείδησης, της αντίληψης του ενιαίου Ελληνισμού, και της κυριαρχίας του “προσώπου” στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Η απουσία ιστορικής συνείδησης και μορφών πολιτικής συνείδησης από την σύγχρονη ελληνική κοινωνία είναι το κεντρικότερο πρόβλημα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Επισημαίνω, ότι η “συνείδηση της ιστορικότητας” των ελληνικών πολιτισμών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα δεν αποτελεί “ιστορική συνείδηση”.  Με άλλα λόγια, δεν υπήρξε ποτέ “Ελληνισμός”, όπως συνήθως τον αντιλαμβανόμαστε ως αμετάβλητα χαρακτηριστικά των Ελλήνων, που να αρχίζει από την Αρχαία Ελλάδα και να φθάνει μέχρι σήμερα. Η αντίληψη αυτή αποτελεί έναν αγαπημένο σύγχρονο, μεταφυσικού περιεχομένου, μύθο της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Αυτό που διέπει την ελληνική ιστορία είναι η δυναμική παρουσία έξι διαδοχικών εντελώς διαφορετικών, πλήρως όμως ελληνικών πολιτισμών.

 

10 Νοεμβρίου
Η γοητεία της ολοκληρωτικής θρησκευτικής ταυτότητας.

Δεν είναι η ελευθερία μόνον που γοητεύει τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι γοητεύονται εξίσου, και μερικές φορές περισσότερο, από την δουλεία και τις ποικίλες μορφές που είναι δυνατόν να λάβει, ακόμη και όταν έχουν όλες τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες να αναδειχθούν σε ελεύθερους ανθρώπους. Η ελευθερία είναι μία πραγματικά δύσκολη προσωπική και συλλογική άσκηση, και οι άνθρωποι είναι δυνατόν να παραιτούνται και να ενδίδουν στις απίθανες μορφές γοητευτικής δουλείας, τόσο θρησκευτικής όσο και πολιτικής, δίχως συνήθως να αντιλαμβάνονται ότι εγκαταλείπουν την ελευθερία και τις μορφές της.

Η ιστορική αυτή αναπόφευκτη διαπίστωση θα αποτελεί το κεντρικό θέμα της εισήγησης αυτής. Πριν όμως, είναι απαραίτητο να αναλυθεί αυτό που ονομάζουμε “ταυτότητα”, και οι ιστορικές διαδικασίες με τις οποίες σχηματίζεται, τόσο ατομικά όσο και συλλογικά. Η ατομική ταυτότητα του κάθε ανθρώπου είναι μία ιδιαίτερη διάσταση και μορφή του πολιτισμού, μέσα και μέσω του οποίου αναδύεται μία κοινωνία. Ταυτόχρονα θα τεθεί το ερώτημα “τι είναι βία”, “ποιες είναι οι τρεις βασικές μορφές της” και πώς είναι δυνατόν να αναπτύσσεται σε κάθε ανθρώπινη σχέση: επομένως πώς είναι δυνατόν να επενδύεται δυναμικά και να ασκείται μέσα και μέσω της ταυτότητας. Η γοητεία της αυταρχικής και ολοκληρωτικής ταυτότητας δεν αναπτύσσεται μόνον μέσα στα αυταρχικά και ολοκληρωτικά πολιτικά και θρησκευτικά πολιτεύματα. Είναι με πολλούς τρόπους παρούσα σε όλες τις σύγχρονες κοινοβουλευτικές κοινωνίες.

 

13, 20 Οκτωβρίου 2017

3, 10 Νοεμβρίου 2017

 

Παρασκευή, 18.00-20.00

 

Κύκλος 4 διαλέξεων: 30€, 15€

Μεμονωμένη διάλεξη: 10€, 5€

 

Για την έκδοση φοιτητικού εισιτηρίου απαιτείται η επίδειξη φοιτητικής ταυτότητας.

Πληροφορίες-Κρατήσεις: 2103611206