Του Τάκη Μαυρωτά

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΤΣΟΚΛΗΣ κατατάσσεται στους κορυφαίους εννοιολογικούς δημιουργούς της σύγχρονης τέχνης μας και με το έργο του σηματοδοτεί την εδραίωση και την εξέλιξή της. Η βαθιά του ενόραση τον οδηγεί, περίπου από το 1955 έως σήμερα, στη μετατροπή του πραγματικού σε φανταστικό και του αόρατου σε ορατό, καθώς επιχειρεί αδιάκοπα να κατακτήσει μια προσωπική πλαστική έκφραση γεμάτη από ποιητική ένταση και φιλοσοφική δύναμη. Τολμηρός και θαρραλέος, παλεύει με τις αξίες και τα όρια της ζωγραφικής για την ολοκλήρωση του πολυεπίπεδου έργου του, το οποίο καθρεφτίζει το οξυδερκές του πνεύμα. Η δουλειά του διακρίνεται από τη συνεχή εξέλιξη, την υψηλή τεχνική ακρίβεια και την σημειολογική πυκνότητα. Ενδεχομένως, γιατί το ομοίωμα της σημασίας της, μέσα από τη διαφορετικότητα της μορφοπλαστικής του υπόστασης, την κάνει μοναδική. Μοναδική για την τέχνη, μοναδική για τη συγκίνηση, που προκαλεί στον θεατή. Έτσι, κατέκτησε τη θέση του ανάμεσα στους πρωτεργάτες της σύγχρονης τέχνης με ένα τεράστιο σύνολο νοηματικής έντασης από έργα ζωγραφικής, εγκαταστάσεις, κατασκευές, performance, assemblage και βιντεοπροβολές, επιβεβαιώνοντας τα λόγια του: «Η τέχνη δεν είναι για να κάνει τον άνθρωπο πιο δυστυχισμένο, αλλά για να τον λυτρώνει.»

Ο Τσόκλης είναι άτεγκτος σε πολλά πράγματα, αφού παραμένει τόσο ειλικρινής απέναντι στην τέχνη του, όσο είναι και με τον εαυτό του. Δεν φοβάται να μου πει: «Η τέχνη είναι αχάριστη. Συνήθως γινόμαστε δούλοι της, και τότε αυτή, αντίθετα με τις επιδιώξεις μας, μας περιφρονεί. Έτσι, όμως, και τη χαστουκίσεις, την προσβάλλεις, τρέχει πίσω σου. Ο μόνος τρόπος λοιπόν να σώσεις τη σχέση σου μαζί της, είναι να περιφρονείς τις απαιτήσεις της. Να μην έχεις καμία σχέση με την τέχνη, αν τέχνη θέλεις να κάνεις…» Η ζωή του είναι περιπετειώδης, όπως και η δουλειά του, αφού πάντα αναζητά κάτι ουσιαστικότερο στο πέρασμα του χρόνου. Έζησε και εργάστηκε για πολλά χρόνια στο κέντρο της Ευρώπης, εικοσιτέσσερα στο Παρίσι, τρία στη Ρώμη και δυο στο Βερολίνο. Όταν μιλάει για τη γενιά του, χωρίς περιστροφές, δηλώνει για τους ομότεχνούς του ότι τον ενδιαφέρουν «οι εκφραστές της Pop Art ή του Nouveau Réalisme, όσοι ανεδείχθησαν, και παραμένουν για μένα οι πιο σημαντικοί. Ο Rauschenberg, ο Jim Dine, ο Oldenburg και άλλοι. Το ίδιο ισχύει και για του Nouveau Réalisme, Arman και Klein. Ο Pierre Restany έπαιξε πράγματι μεγάλο ρόλο στη δουλειά μας. Ήμουν τότε μαζί με το Βλάση Κανιάρη, ένα πνεύμα επαναστατικό με μεγάλη ποιότητα, που άρχισε να ζωγραφίζει πάνω στον τοίχο, ενώ εγώ σχεδίασα ένα πίνακα, επιχειρώντας να εκφραστώ. Ήμουν ένας φυλακισμένος άνθρωπος. Η σχέση μου, όμως, με τον Κανιάρη με βοήθησε να ελευθερωθώ. Είναι ένα από τα πράγματα που του χρωστάω. Όπως είναι και εκείνος μου χρωστάει άλλα πράγματα, για να είμαι δίκαιος με τον εαυτό μου. Δεν οφείλω μόνο, αλλά και μου οφείλουν. Όπως και με τον Παύλο… Επίσης εκτιμώ την οκτάδα που διάλεξε ο Ιωακειμίδης για τον Ελληνικό Μήνα στο Λονδίνο. Πρώτο και κύριο θα έλεγα τον Κουνέλλη, τον Φασιανό, τον Σαμαρά, τον Κανιάρη. Και μετά, σε κατώτερη μοίρα, θα έβαζα τον Παύλο, τον Κεσσανλή, τον Θόδωρο. Σαν κορυφή επίσης θα έβαζα την Χρύσα και, βέβαια, αναμφισβήτητα, καλώς ή κακώς, συμπαθής ή αντιπαθής, τον Τάκη. Έχει κάνει μια δουλειά που τιμά τους Έλληνες».

Η εικαστική δημιουργία, εδώ και αρκετές δεκαετίες, φωτίζεται από το διεισδυτικό του πνεύμα. Η οπτική του έχεις την πεποίθηση ότι βυθίζεται στο μέλλον και η δράση του ότι προχωρά με ταχύ ρυθμό, ιδέα προς ιδέα, χωρίς το ένα έργο του να αναιρεί το άλλο. Έτσι, κατάφερε να μετατρέψει τις σκέψεις του σε αισθητικές ιδέες. Μεγάλη τέχνη γνωρίζει ότι σημαίνει ολοκληρωμένη έκφραση. Η αλήθεια αποκαλύπτεται, με μέσα αυστηρά αισθητικά, σαν ένα ατέρμονο αστραφτοβόλημα, ξεκινώντας από τα πορτρέτα της μητέρας και του πατέρα του, για να συνεχίσει στις αταξίδευτες θάλασσες, τα καθρεφτένια φεγγάρια, τα πυρακτωμένα δέντρα, τα μολυβένια σύννεφα και τα απειλητικά καρφιά, έως το εντυπωσιακό πορτρέτο της συζύγου του Ελένης και την είσοδο του σπιτιού του, στην οδό Αξιού 15, στους Θρακομακεδόνες, του καταφυγίου της δημιουργικής του δράσης, μεταξύ των άλλων αντιπροσωπευτικών του έργων. Και, όπως έγραφα, στον κατάλογο της έκθεσης C. Tsoclis Αποτυπώματα πορείας: «Ο Σωκράτης στο τέλος της Απολογίας λέει: Ποιος πάει για το καλύτερο, ο Θεός το ξέρει». Ο Τσόκλης, στο πέρασμα του χρόνου, μένει πιστός στην αδιάσπαστη πορεία της έμπνευσής του και ακριβέστερα της ίδιας της ανανεωτικής του δράσης. Παραμένει πιστός στο συνεχή του αγώνα, να δώσει νέα μορφή και νόημα στον κόσμο των εικόνων του. Όπως ο ίδιος λέει: «Μετά από χρόνια αναγκαίας περιπλάνησης σε χαραγμένα ήδη μονοπάτια, τώρα ιχνηλατώ τα βήματα μου και χαρτογραφώ τις πλάνες μου και τις εμμονές μου. Αναζητώ τη δροσιά στον ίσκιο του ίδιου του σώματός μου…». […]