Στο πλαίσιο της τρέχουσας έκθεσης του THF Raw με τίτλο Under Acupressure, ο επιμελητής Πάνος Γιαννικόπουλος συνομιλεί με την καλλιτέχνιδα Νατάσσα Παπαδοπούλου, αποκαλύπτοντας κρυφές πτυχές της έκθεσης, που θα φιλοξενείται έως τις 6 Μαΐου στη βεράντα του Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη.

 

Είμαστε όλοι υπό πίεση, εδώ και δύο χρόνια με την πανδημία αλλά και πριν από αυτές τις ακραίες συνθήκες ήμασταν υπό πίεση. Πότε αποφάσισες να δουλέψεις με το Under Acupressure και πως εξελίχθηκε αυτό το σώμα δουλειάς; 

 

Το Under Acupressure ξεκίνησε το 2019 στο Άμστερνταμ για να παρουσιαστεί στο Stretching Is Matter Of Spelling, μια διπλή ατομική έκθεση με τη Milena Bonilla στο PuntWG. Ήταν η πρώτη μου έκθεση στην Ολλανδία και ήθελα να κάνω μια αυτόνομη εγκατάσταση με αντικείμενα που μπορούσαν να καθοδηγήσουν σωματικές πρακτικές μόνα τους. Να μιλήσουν τη γλώσσα του σώματος κατά κάποιο τρόπο και να είναι κατανοητά από το ίδιο το σώμα. Εκεί, η γκαλερί είχε έναν ημιώροφο που λειτουργούσε ιδανικά σε σχέση με το «μάθημα» Press~Release, με τα έργα να είναι ελεύθερα προς χρήση από το κοινό. Στην εξέλιξη αυτής της δουλειάς στο μπαλκόνι του Ιδρύματος Θεοχαράκη, πέρα από τη χρήση των έργων, η μουσική καθορίζει την εγκατάσταση και την κίνηση, δημιουργεί έναν ρυθμό με τον οποίο γίνεται η συνάντηση με τα έργα ενώ η θέα της Βουλής και της Πλατείας συντάγματος δίνει πολλαπλές αναγνώσεις στην ιδέα του Under Acupressure.

 

Πως απαντά η πρακτική σου στις παρούσες συνθήκες; Λειτουργεί η τέχνη θεραπευτικά ή ως μέσο αντίστασης;

 

H πιεσοθεραπεία, στην οποία επιστρέφει η εγκατάσταση είναι μια αρχέγονη πρακτική. Βασίζεται στη δυνατότητα αυτοθεραπείας του σώματος χρησιμοποιώντας σημεία πίεσης για την εκτόνωση της έντασης. Μελετά το σώμα και προσπαθεί να το γνωρίσει. Η τέχνη όπως και η πολιτική αντίσταση στέκονται κριτικά απέναντι από δεδομένες αλήθειες και γνώσεις και επιχειρούν να διευρύνουν την αντίληψή μας, να δημιουργήσουν νέες γνώσεις και νέους τρόπους να μαθαίνουμε. Η σχέση γνώσης-εμπειρίας-αντίστασης είναι σημαντική στη δουλειά μου. Η σύνδεση τέχνης και θεραπείας έρχεται στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια, τόσο στα προγράμματα μουσείων και ιδρυμάτων όσο και στη σχετική βιβλιογραφία. Η τέχνη πλαισιώνεται ως μέσο ενθάρρυνσης, καθοδήγησης ή παρηγοριάς, συνδεδεμένη όμως πάντα με ένα νοητικό/ψυχολογικό πλαίσιο. Στο έργο μου επιχειρώ να μην αφήνω στην άκρη το σώμα, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις νοητικές διαδικασίες. Το άγγιγμα, η απτή σχέση της υλικότητας του σώματος με την υλικότητα των έργων αποκτά κεντρική θέση.

 

Τι περιμένει κανείς από την επίσκεψη στην εγκατάστασή σου στην ταράτσα του Ιδρύματος Θεοχαράκη; 

 

Μια νέα σχέση μεταξύ θεατή και έργων τέχνης, ένα νέο τρόπο να κινούμαστε και να υπάρχουμε στους χώρους τέχνης. Μπορεί και μια πρώτη εμπειρία με τις αρχές της πιεσοθεραπείας. Τότε θεωρώ ότι το έργο θα έχει πετύχει το σκοπό του.

 

Στο Under Acupressure ο θεατής μπορεί να φορέσει τα έργα, να βγάλει τα παπούτσια του και να κινηθεί στο χώρο ακριβώς όπως δεν θα έπρεπε να κινηθεί σε «κανονικές» εκθεσιακές συνθήκες. Τι φαντάζεσαι ότι μπορεί να προκαλέσει η αλλαγή αυτών των κανόνων;  

 

Ελπίζω μια νέα εμπειρία θέασης έργων τέχνης μέσα από το ίδιο το σώμα. Χρησιμοποιώντας αισθήσεις πέρα από την όραση και την ακοή. Επίσης και μια απενοχοποίηση του self-care σε δημόσιο χώρο και την ιδέα ότι το απλό δεν είναι απλοϊκό. Όταν μειώνεις την απόσταση μεταξύ έργων και θεατή ίσως δημιουργείς εντυπώσεις που διαρκούν πέρα από τη στιγμή θέασης. Ίσως γιατί η μνήμη περνάει από το σώμα όπως η αγάπη περνάει από το στομάχι;

 

Πως το σώμα σχετίζεται με τις λέξεις στη δουλειά σου; 

 

Όπως λέει και ο Derrida – Έχω μια γλώσσα και δεν είναι δική μου.

Η γλώσσα καθορίζει και καθορίζεται από τον τρόπο που γνωρίζουμε και κατηγοριοποιούμε τον κόσμο μας.Η γλώσσα που χρησιμοποιώ στη δουλειά μου προέρχεται από ιδιωματικές μεταφορές, κοινές εκφράσεις, από αργκό, από διαφήμιση κ.α. Οι λεξεις έχουν τη μαγεία να αλλαζουν σημασία όταν μια εκφραση μετατοπιζεται σε ένα μερος που δεν της αρμόζει. Αυτό βρίσκουμε και στη σημασία της μεταφοράς. Υπονοεί ένα κενό στο όποιο δύο αλληλένδετες έννοιες βρίσκουν μια σχέση. Τέτοιες σχέσεις ψάχνω στη δουλειά μου, κι όσο πιο μπανάλ οι σχέσεις μεταξύ λέξεων, τόσο μεγαλύτερος ο αντίκτυπος που έχουν στην κοινωνική μνήμη.

 

Παρατηρώντας τη δουλειά σου σκέφτομαι την περίπλοκη (και αδιαχώριστη) σχέση αντίστασης και απόλαυσης, ειρωνίας, κριτικού αναστοχασμού και πολιτικής δράσης, γλώσσας και σώματος θα μπορούσες να μας μιλήσεις γι αυτούς τους κεντρικούς άξονες που επανέρχονται στο έργο σου; 

 

Στη δουλειά μου οι έννοιες της γλώσσας και της γλώσσας του σώματος εμπλέκονται.

Γιατί δεν μπορεί η τέχνη να είναι αναπολόγητα σωματικά ωφέλιμη; Γιατί το δίπολο σώμα – μυαλό εξακολουθεί να ορίζει τον τρόπο που παράγουμε και ερχόμαστε σε επαφή με τη σύγχρονη τέχνη;  Ελπίζω η δουλειά μου να κινείται απέναντι σε αυτού του είδους τους διαχωρισμούς/ανταγωνισμούς. Η έννοια της αντίστασης έρχεται μέσα από την πρακτική εφαρμογή, ξεκινάει από την κινησιολογία και την αναπνοή και μετατοπίζεται στο πεδίο του κοινωνικού. Το τι σημαίνει αντίσταση εξαρτάται από την ανάλογη στάση. Προσωπικά, αντίσταση θεωρώ οτιδήποτε δημιουργεί έδαφος και υποκινεί νέες αναγνώσεις. Το χιούμορ μπορεί να γίνει κοινωνική κριτική και η απενοχοποίηση της απόλαυσης μπορεί να κατασκευάσει χώρο για αναστοχασμό και δράση. Όλα είναι υπό πίεση αλλά -ίσως με ένα πλάγιο τρόπο- μπορούμε κι εμείς να πιέσουμε, να αλλάξουμε την κατεύθυνση της δεδομένης πίεσης.

 

 

Φωτογραφίες: Αλεξάνδρα Μασμανίδη