Στο πλαίσιο της τρέχουσας έκθεσης του THF Raw με τίτλο RSVP, η επιμελήτρια Δανάη Γιαννόγλου συνομιλεί με την καλλιτέχνη Χρυσάνθη Κουμιανάκη, αποκαλύπτοντας κρυφές πτυχές της έκθεσης, που θα φιλοξενείται έως τις 25 Νοεμβρίου στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη.

 

Δανάη Γιαννόγλου: Ο τίτλος της έκθεσης, RSVP, σηματοδοτεί μια συνάντηση. Σε ποιον απευθύνεσαι και σε τι συνίσταται αυτό το ραντεβού;

 

Χρυσάνθη Κουμιανάκη: Ο τίτλος υπονοεί πράγματι ένα ραντεβού. Η συνάντηση είναι ανάμεσα στο έργο, την προεδρική φρουρά, τους θεατές, τους εν δυνάμει θεατές- τους περαστικούς, και τους εργαζόμενους του Ιδρύματος.

Όταν έλαβα την πρόταση γι’ αυτή την έκθεση εκκίνησα μια διαδικασία η οποία αποτελεί συχνά αφετηρία των έργων μου: άρχισα να παρατηρώ το περιβάλλον γύρω από τον εκθεσιακό χώρο. Με ενδιέφερε πολύ το ότι το Ίδρυμα Θεοχαράκη είναι σε ένα τόσο κεντρικό σημείο, στο Σύνταγμα, και προσπάθησα να ανιχνεύσω τα επιτελεστικά στοιχεία αυτού του περιβάλλοντος. Ένα από αυτά ήταν το τελετουργικό της προεδρικής φρουράς καθώς και το γεγονός ότι αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο. Έτσι ήθελα να δημιουργήσω μια αντιπαράθεση ανάμεσα σε αυτό αλλά και στη χρονικότητά του. Το ραντεβού είναι και μια αφορμή για να παρατηρήσεις τι γίνεται γύρω σου στον δημόσιο χώρο τη δεδομένη στιγμή, ενώ ταυτόχρονα είναι και μια ‘παύση’, ένα ιδιότυπο διάλειμμα για τους εργαζόμενους του ιδρύματος, ένα δικό τους ραντεβού. Πρόκειται για μια δυναμική κατάσταση, δεν είναι κάτι στατικό. O τίτλος αλλά και το ίδιο το έργο ζητά μια ενεργή θέαση.

 

ΔΓ: Όπως αναφέρεις παραπάνω το έργο είναι οργανωμένο γύρω από μια performance, μια δράση η οποία εκτελείται από το ίδιο το προσωπικό του Ιδρύματος. Ποια είναι η σημασία αυτής της κίνησης;

 

ΧΚ: Οι performances εκτελούνται από την Μαρίνα Μήλιου-Θεοχαράκη, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του THF Raw, τη Νεφέλη Σιαφάκα, Βοηθό Παραγωγής και την Ειρήνη Αλεξανδράκη, Υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων. Οι παράμετροι που με οδήγησαν σε αυτή την απόφαση ήταν πολλές. Το γεγονός ότι η Μαρίνα Μήλιου-Θεοχαράκη, είναι performer η ίδια με ενδιέφερε πολύ, όχι μόνο επειδή κι εγώ έχω μια διπλή επαγγελματική ταυτότητα, από τη μία ως καλλιτέχνης και από την άλλη ως συν-ιδρύτρια του χώρου 3 137, πράγμα από μόνο του αρκετά ενδεικτικό για τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται η εργασία στον χώρο της τέχνης, αλλά και επειδή ένα τέτοιο στοιχείο ανήκει στη μεθοδολογία που εξήγησα και παραπάνω σχετικά με την παρατήρηση του χώρου και των συνθηκών που θα περιβάλλουν το έργο και την ένταξή τους σε αυτό.

Από την άλλη, καθώς συζητούσαμε από την αρχή τη δημιουργία ενός έργου με επιτελεστικό χαρακτήρα, την ίδια στιγμή που άρχισα να παρατηρώ το τελετουργικό της προεδρικής φρουράς άρχισα να παρατηρώ και ένα άλλο ‘τελετουργικό’ που εκτελούνταν από τις εργαζόμενες του ιδρύματος κατά τις προηγούμενες εκθέσεις του Raw. Αυτό αφορούσε το καλωσόρισμα και την ξενάγηση των επισκεπτών. Σε αντίθεση με τις περισσότερες εκθέσεις στις οποίες αφού εισέλθεις στον χώρο μπορείς να ακολουθήσεις τη δική σου διαδρομή θέασης, όταν κανείς επισκεφτεί τις εκθέσεις του Raw, κάποιο άτομο του προσωπικού του ιδρύματος ειδοποιείται έτσι ώστε να παραλάβει τον επισκέπτη από την είσοδο, να τον συνοδεύσει στο ασανσέρ για τον πέμπτο όροφο και έπειτα να τον ξεναγήσει στην έκθεση. Αυτό για μένα ήταν ήδη μια performance μέσα στο εργασιακό πλαίσιο, η εμπλοκή στην επίσκεψη, η υποδοχή του επισκέπτη. Βρήκα σημεία επαφής, αντίστοιξης και αντιπαράθεσης ανάμεσα στο τελετουργικό της προεδρικής φρουράς και αυτό των εργαζομένων. Ένα πολύ βασικό, ήταν η επανάληψη στην οποία βασίζεται η αλλαγή της φρουράς αλλά και η εργασία μέσω του ωραρίου και του διαλείμματος. Έχει να κάνει με την ύπαρξη καθηκόντων αλλά και με τη χρονικότητα που προανέφερα, η οποία σχετίζεται με την ίδια τη φύση της εργασίας.

 

 

ΔΓ: Η συγκεκριμένη  performance και εγκατάσταση είναι δημιουργημένη για το Raw και το Ίδρυμα Θεοχαράκη αλλά σε επίπεδο ‘γλώσσας’ είναι άμεσα συνδεδεμένη με το σώμα της δουλειάς σου μέχρι σήμερα. Μπορείς να μιλήσεις για αυτή τη γλώσσα και αυτή την εξέλιξη;

 

ΧΚ: Ο τρόπος που δούλεψα αυτό το έργο είναι πράγματι μέσα από μια μέθοδο που ακολουθώ αρκετά συστηματικά, την παρατήρηση δηλαδή του περιβάλλοντα χώρου που προανέφερα και την ένταξη τμημάτων του στο έργο μέσα από μια διαδικασία μετάφρασης και αφαίρεσης με ενεργά μέρη. Χτίζω σκηνικά τα οποία χρησιμοποιούνται. Τα έργα μου δεν είναι γλυπτά που παραπέμπουν σε μια σκηνογραφία, τα επιμέρους στοιχεία έχουν χρηστικότητα, είναι props. Τα στοιχεία που με ενδιέφεραν από τον περιβάλλοντα χώρο στην προκειμένη περίπτωση ήταν οι σημαίες που υπάρχουν γύρω, στις πρεσβείες, στα ξενοδοχεία, στη Βουλή, το πορτοκαλί χρώμα που σηματοδοτεί ένα έκτακτο συμβάν και υπάρχει στου κώνους για τη σήμανση του δρόμου αλλά και στα εργατικά γιλέκα ή την περίφραξη των έργων και φυσικά η μετάφραση στοιχείων από το τελετουργικό της προεδρικής φρουράς από την οποία άντλησα τέσσερα στοιχεία, την ενδυμασία, το όπλο, τη διαδρομή και τα φυλάκια.

 

ΔΓ: Μίλησες για ένα ‘ενεργό σκηνικό’. Τελευταία, καθώς και στο RSVP, δουλεύεις αρκετά με όρους θεατρικούς. Η σκηνή, το παρασκήνιο, το σκηνικό. Πως προκύπτει αυτό;

 

ΧΚ: Γενικά δημιουργώ σκηνές και σκηνικά ακόμα και στα έργα εκείνα τα οποία δεν συνοδεύονται από performance, αν και πολύ συχνά η δυνατότητα της επιτέλεσης παραμένει ανοιχτή για τον θεατή ακόμα και αν εγώ η ίδια δεν έχω ενορχηστρώσει μια δράση, οπότε τα έργα μου είναι σκηνές και από αυτή την άποψη.

Για εμένα η σκηνή και το παρασκήνιο έχουν να κάνουν με τον δημόσιο χώρο και τα στοιχεία που τον ορίζουν, όπως οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια, τα πάρκα, στοιχεία που έχουν συγκεκριμένες λειτουργίες. Με ενδιαφέρει το όριο ανάμεσα στη σκηνή και το παρασκήνιο και από τι ορίζεται αυτό.

Στο RSVP έχω δημιουργήσει και σκηνή και παρασκήνιο, το τι είναι τι βέβαια ορίζεται με έναν τρόπο από τον θεατή και το σημείο θέασης και όχι από εμένα. Ο επισκέπτης μπορεί να γίνει μάρτυρας και των δύο χώρων αλλά όχι ταυτόχρονα. Τα props της performance βρίσκονται στην ταράτσα ενώ η δράση πραγματοποιείται στα μπαλκόνια του ιδρύματος.

Οι εργαζόμενοι που ενσαρκώνουν την δράση ξεκινούν από την ταράτσα και καταλήγουν στα μπαλκόνια/ φυλάκια. Για να πραγματοποιήσουν αυτή τη διαδρομή οφείλουν να περάσουν μέσα από του υπόλοιπους εκθεσιακούς χώρους και τα γραφεία. Εκείνη τη στιγμή, οι χώροι αυτοί λοιπόν οι οποίοι είναι κεντρικοί σχετικά με τη λειτουργία του ιδρύματος, γίνονται ‘ενδιάμεσοι’ σχετικά με το RSVP και επισκέπτες που δεν βρίσκονται στο ίδρυμα για το Raw, καταλήγουν να είναι παρόντες σε ένα θραύσμα της performance τους RSVP σε ένα χώρο που κινείται στιγμιαία ανάμεσα στη σκηνή και το παρασκήνιο και καθίσταται ενδιάμεσος. Εκείνο που χωρίζει τη σκηνή από το παρασκήνιο είναι το τι φαίνεται και τι δεν φαίνεται. Το RSVP έχει να κάνει πολύ με αυτό, όχι μόνο σχετικά με τα κομμάτια του έργου που είναι ορατά από τον δημόσιο χώρο και τα υπόλοιπα που αποκαλύπτονται μόνο μέσα στο ίδρυμα, αλλά και σε σχέση με τους εργαζόμενους και την δική τους παρουσία ή ‘εξαφάνιση’ κατά τη διαδικασία παραγωγής μιας έκθεσης.

 

ΔΓ: Τι ρόλο παίζουν τα σύμβολα και δη τα εθνικά στην καθημερινότητα μας. Τι συνιστά ένα σύμβολο;

 

ΧΚ: Στη δουλειά μου το σύμβολο με ενδιαφέρει ως αφαίρεση που φέρει πολλά νοήματα και που απαιτεί κάθε φορά συγκεκριμένο λεξιλόγιο έτσι ώστε να μπορέσεις να το διαβάσεις. Είναι ένα σημείο σε ένα ευρύτερο σύστημα επικοινωνίας.

Αυτό που με ενδιαφέρει στη σημαία ως σύμβολο είναι το πως μια συγκεκριμένη αλληλουχία σχημάτων και χρωμάτων συστήνουν κάτι τόσο βαριά φορτισμένο αλλά και την ίδια στιγμή εντελώς κενό νοήματος για κάποιον που δεν υιοθετεί το ίδιο λεξιλόγιο.

Έτσι κι εγώ προσπάθησα να χτίσω όλη την εικονογράφηση του έργου πάνω στο αρχέτυπο του τετραγώνου ως σχήματος και στην αλληλουχία του πορτοκαλί και του λευκού. Τα σύμβολα, η ταυτότητα και οπτική ταυτότητα χτίζονται- καθιερώνονται μέσα από την επανάληψη και με αυτόν τον τρόπο χρησιμοποιώ σε αυτή την εγκατάσταση το τετράγωνο. Έτσι εδώ, το σχήμα και το χρώμα ανήκει σε μια καθολική γλώσσα που μπορεί επίσης να σημαίνει πολλά ή και τίποτα. Χρησιμοποιώντας λοιπόν αυτά τα αρχέτυπα μπορώ να τα νοηματοδοτήσω όπως επιθυμώ αλλά και να αφαιρέσω, μέσα από αυτή την κίνηση, την νοηματοδότηση τους.

 

---

Φωτογραφίες: Αλεξάνδρα Μασμανίδη