Ο εικαστικός λόγος της Κικής Δημουλά για το έργο του Σωτήρη Σόρογκα:

Ανιστορώντας τη φθορά

Ζωγράφος δεν είμαι και επομένως με την άδεια που μου δίνει η αφιλοκέρδεια, και με όσες διδακτικές πληροφορίες μου παρέχει η εντατική παρατηρητικότητά μου, μπορώ να ξέρω ότι το Ίδρυμα Θεοχαράκη εκπτώσεις δεν κάνει στην ακριβή ποιότητά του. Έτσι, ό,τι εκθέτει σ’ αυτόν τον τόσο οικείο, άρα και θερμό χώρο του, είναι προσαρμοσμένο στην εκλεπτυσμένη πνευματικότητα του ζεύγους Θεοχαράκη, και στο ασκημένο ήθος του να τιμά την τέχνη αναγνωρίζοντας τη βαρύτητά της από μακριά με ένα μόνο βλέμμα αμφοτέρων και με συνεπίκουρο το χάρισμα του κυρίου Θεοχαράκη να είναι ένας ανάερος ριγηλός ζωγράφος με περιρρέουσα την ευαισθησία του.

Μία ακόμα απόδειξη όσων λέω, είναι ότι φιλοξενεί σήμερα τα σκεπτόμενα και ευλαβή προς τη φθορά έργα του Σωτήρη, μια φθορά που, σαν θεραπεύτρια εν τέλει, μυστηριωδώς επαναφέρει δραστικά την ακμή.

Θαυμάζω και έχω λόγους ν’ αγαπώ τα έργα του Σωτήρη και θέλησα να τα δω ιδιωτικά, πριν να προσφερθεί στο κοινό η εξαιρετικότητά τους, επειδή ξέρω ή μάλλον έχω την ανήσυχη φαντασιοπληξία ότι όλα εκείνα τα αθρόα βλέμματα που μαζεύονται στα εγκαίνια συνωστιζόμενα γύρω από τους πίνακες, κατά ένα αόρατο τρόπο λεηλατούν τα έργα, αποσπώντας σημεία ή και κομμάτια από τον πίνακα, καθ’ υπόδειξιν εκείνου του στοιχείου που τους γοητεύει περισσότερο.

Συνδέομαι ιδιοσυγκρασιακά με τα θέματα που απαθανατίζει ο Σόρογκας – υπολείμματα πρώην αρτιότητας – επειδή κι εγώ σε ό,τι γράφω, το απομένον υμνώ και όχι το αισιόδοξο ολόκληρο.

Κι αν ευρύτερα το σκεφτούμε, το παγκόσμιο μουσείο της Μνήμης, είναι γεμάτο από κλεμμένα ή πιο σωστά, διασωθέντα ευρήματα παλαιότητας, που αντί να τα εκμεταλλεύεται και να πλουτίζει η αχρηστία, τους ξαναδίνει καινούργια και αθάνατη χρησιμότητα η τέχνη.

Επειδή η τέχνη έχει τη μεγαλοσύνη ν’ αγαπά, όχι μόνο την άνθιση ενός αγρού, αλλά και το μαρασμό του– έχει και αυτός τον κρυφό πικρό του λυρισμό

Πιστεύω εν ολίγοις,ότι το παρόν μας είναι γατζωμένο στο παρελθόν αντλώντας από εκεί δυνάμεις, παρά στο άγνωστο μέλλον. Και ίσως αυτό είναι ένα ακόμα μήνυμα που στέλνουν τα έργα του Σόρογκα.

Αν είχα αντοχή να διανύσω τις αποστάσεις που διήνυσε ο παρελθών χρόνος, θα έψαχνα, όπως τολμά ο Σόρογκας, στις επίφοβες ερημιές της εγκατάλειψης και θα περιέσωζα ό,τι εις πείσμα αυτής της εγκατάλειψης επέζησε γατζωμένο στην ανάμνηση της εγκοσμιότητάς του.

Το πάθος του Σωτήρη Σόρογκα να συλλέγει σκόρπια ξύλα από τους ταρσανάδες – κατάλοιπα πλεούμενων – και να τ’ απαθανατίζει με φανατική προσήλωση έχει τους μελαγχολικούς και συγχρόνως απολαυστικούς στόχους: να μας δώσει την ευκαιρία, αγγίζοντας με το βλέμμα μια τραυματισμένη από τη παλαιότητα βάρκα, να νοιώσουμε επάνω της υγρά ακόμα τα ρίγη των κυμάτων, ρίγη είτε από το φόβο της για τη θαλασσοταραχή είτε από έρωτα για το φεγγαρόφωτο.

Δεν είναι καθόλου εύκολο να ζωγραφίσεις πειστικά ότι η μακάρια απάθεια – σε βαθμό ανυπαρξίας – αυτών των ξύλων δεν είναι θάνατος, αλλά ότι απλώς διαλογίζονται, έχοντας ψυχή.

Μόνον ο Σωτήρης Σόρογκας και η επιρροή της έμπνευσής του προς τα ακατόρθωτα το κατορθώνουν.

Είναι ακόμα η λατρεία του για την ζωή που τον οδηγεί να ξορκίζει τη φθορά σε ό,τι ζωγραφίζει καλοπιάνοντάς την και υμνολογώντας την στην κατανυκτική του τέχνη, όπως έχω ξαναγράψει.

Στα έργα του εγκλωβίζεται ένα δραματικό, αδιέξοδο στοιχείο, που το μεγιστοποιεί η στοργή με την οποία είναι ζωγραφισμένα όλα τα θνήσκοντα πράγματα όπως τα εικονίζει, προσδίδοντάς τους και μια αδιόρατη αύρα αγιοσύνης προερχόμενη ίσως και από ένα άπλετο φως να τα καταυγάζει. Ό,τι εικονίζεται στους πίνακές του, έχει έναν χαρακτήρα δισυπόστατο. Βρίσκεται δηλαδή και στο εδώ και στο αλλού. Και ενώ το φως αναδεικνύειτις λεπτομέρειές τους σαν μεγεθυντικός φακός, ταυτοχρόνως συντελεί σε μια αφανέρωτη, αλλά πειστικά υπαρκτή, υπονόμευσή τους.

Ο κεντρικός άξονας των έργων του Σόρογκα είναι το φως και δεν αποκλείεται να μην είναι τυχαία η μεγάλη του αγάπη στον Κάλβο και στον Σεφέρη, ώστε να συντελεί και αυτή στο πώς χρησιμοποιεί το φως στα έργα του ή πώς συνδιαλέγεται το άσπρο με το μαύρο, δηλαδή το φως με το σκότος.

 

«ο ήλιος κυκλοδίωκτος,

ως αράχνη, μ’ εδίπλωνε

και με φως και με θάνατον

ακαταπαύστως»

 

λέει ο Κάλβος.

Και ο Σεφέρης

«Αγγελικό και μαύρο, φως».

 

Εδώ και εξήντα ολόκληρα χρόνια ο Σόρογκας καταγράφει για όλους μας με άκρα συνέπεια στην ζωγραφική του, τους ένθεους μυστηριακούς ήχους που αφουγκράζεται μέσα απ’ την σιωπή του κόσμου των πραγμάτων όπως τα εικονίζει. Ο καθένας μας δίνει την ερμηνεία του.

Φεύγοντας απ’ το εργαστήριο του Σωτήρη, έκλεψα κάτι που μου έμοιαζε για προπέλα. Χρειαζόμουν επειγόντως την κινητήριο δύναμή της.

 

 

 

Κική Δημουλά